Συχνές ερωτήσεις

Τι περιλαμβάνει το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ;

Το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ αποτελεί έναν ανεκτίμητο πολιτιστικό θησαυρό της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής παράδοσης της χώρας μας. Περιέχει το 70% του συνόλου του ελληνικού οπτικοακουστικού περιεχομένου. Πρόσφατα τοποθετήθηκαν στο διαδίκτυο περίπου 750 ώρες περιεχομένου από σειρές ντοκιμαντέρ και εκπομπές / παραγωγές της ΕΡΤ, όπως επίσης και 5000 χιλιάδες φωτογραφίες από συλλογές του Πέτρου Πουλίδη και της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Από τη διαδικασία ψηφιοποίησης θα περάσει σταδιακά το σύνολο του οπτικοακουστικού της αρχείου. Οι πολίτες μπορούν μόνο να δουν το περιεχόμενο του αρχείου στο δικτυακό τόπο ert archives

Ποιος πλήρωσε για τη δημιουργία του υλικού και την ψηφιοποίησή του;

Οι Έλληνες πολίτες πλήρωσαν και πληρώνουν την ΕΡΤ μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ για να χρηματοδοτήσει τις παραγωγές της και να τις διαθέτει ως δημόσιο αγαθό. Η ψηφιοποίηση του αρχείου έγινε με την υποστήριξη "...του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνίας της Πληροφορίας» της Ειδικής Γραμματείας Ψηφιακού Σχεδιασμού του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών μέσω χρηματοδότησης συνολικού ύψους 1.950.000 Ευρώ. Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (80%) και εθνικούς πόρους (20%)..." (περισσότερα). Άρα τόσο το περιεχόμενο όσο και η ψηφιοποίηση του αρχείου έχουν χρηματοδοτηθεί συλλογικά από τους Έλληνες και τους Ευρωπαίους πολίτες.

Γιατί έχει δημιουργηθεί πρόβλημα με το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ; Δεν αποτελεί μια θετική κίνηση;

Η ψηφιοποίηση, η διάσωση και η προβολή στο κοινό, του περιεχομένου του αρχείου, αποτελεί αναμφίβολα ένα σημαντικότατο και αξιέπαινο έργο. Ωστόσο δύο κυρίως προβλήματα έχουν ανακύψει από τις επιλογές της διοίκησης της ΕΡΤ: 1) Το αρχείο διατίθεται ως αποκλειστική ιδιοκτησία της κρατικής εταιρείας 2) Το αρχείο ψηφιοποιείται με κλειστά, ιδιόκτητα πρότυπα ψηφιοποίησης.

Μπορώ σήμερα να κατεβάσω, να σώσω, και να στείλω σ' ένα φίλο μου υλικό απ' το αρχείο; Μπορώ να το ενσωματώσω σε μια παρουσίασή μου, σε μια επιστημονική ή σχολική εργασία; Μπορώ να φτιάξω ένα δικό μου ντοκιμαντέρ ή να κάνω remix και να το μοιραστώ με τους φίλους μου;

Όχι. Αν το κάνετε, θα έχετε διαπράξει αδικήματα που παραβιάζουν τους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας και μπορεί να τιμωρηθείτε με χρηματικά πρόστιμα και φυλάκιση.

Γιατί είναι κακή επιλογή το περιεχόμενο του αρχείου ν' αποτελεί αποκλειστική ιδιοκτησία της κρατικής ΕΡΤ;

Αποκλειστική ιδιοκτησία σημαίνει ότι η εταιρεία διατηρεί μονομερώς όλα τα δικαιώματα, ώστε όποτε κι αν θελήσει να διαθέτει, να πουλάει, να ενοικιάζει το περιεχόμενο και να ασκεί νομικές διώξεις σε όποιον χρησιμοποιήσει το υλικό. Σημαίνει κοντολογίς ότι ο ιδιοκτήτης εξαιρεί αυτόματα όλα τα άλλα πρόσωπα από τα δικαιώματά τους στο αρχείο. Όμως, αφενός το υλικό αυτό δημιουργήθηκε με τα χρήματα των πολιτών, και αφετέρου αποτελεί την πολιτιστική κληρονομιά μιας κοινωνίας και όχι ενός προσώπου ή μιας εταιρείας. Σαν αποκλειστική ιδιοκτησία ο πολίτης δεν έχει δικαίωμα να κατεβάσει, να αποθηκεύσει και να χρησιμοποιήσει το υλικό του αρχείου, παρά μόνο μετά από την άδεια της εταιρείας ή και πληρωμή του. Επιπλέον η κοινή γνώμη γνωρίζει σήμερα ότι οι κρατικές εταιρείες δεν αποτελούν αξιόπιστους διαχειριστές των δημοσίων αγαθών, καθώς διοικούνται από διορισμένες διοικήσεις στις αποφάσεις των οποίων οι πολίτες ασκούν ελάχιστο έλεγχο και που στις περισσότερες περιπτώσεις λειτουργούν με αδιαφάνεια. Μια σημερινή κρατική εταιρεία μπορεί αύριο να ιδιωτικοποιηθεί (όπως συχνά γίνεται) και η ιδιοκτησία της να περιέλθει στα χέρια ιδιωτών. Για όλους αυτούς τους λόγους είναι κακή επιλογή το οπτικοακουστικό αρχείο να αποτελεί αποκλειστική ιδιοκτησία της ΕΡΤ.

Πως είναι δυνατόν το αρχείο να μην αποτελεί αποκλειστική ιδιοκτησία; Ποιες εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν;

Η αποκλειστική ιδιοκτησία έχει νόημα για αγαθά που η φύση τους κάνει δύσκολο το μοίρασμά τους. Για παράδειγμα, αν έχετε ένα μήλο μπορεί να αποφασίσετε να το φάτε ολόκληρο ή να κόψετε κομματάκια και να το μοιραστείτε με φίλους. Αν το φάτε εσείς, οι άλλοι δεν θα φάνε, ενώ αν το μοιραστείτε μπορεί τελικά να μείνετε όλοι νηστικοί. Αυτό συμβαίνει με τα υλικά αγαθά που είναι περιορισμένα. Όμως, δεν συμβαίνει με τα άυλα, τα ψηφιοποιήσιμα πνευματικά αγαθά και την πληροφορία, που υπάρχουν σε αφθονία. Αν σήμερα κατεβάσετε ένα τραγούδι από το διαδίκτυο για να το ακούσετε, δεν το στερείτε από κανέναν άλλο που θέλει να το ακούσει. Το ίδιο συμβαίνει και με το υλικό του αρχείου, το οποίο είναι κρατική περιουσία. Για να αποτυπωθεί η σύγχρονη αυτή πραγματικότητα έχουν δημιουργηθεί νέοι θεσμοί μη αποκλειστικής ιδιοκτησίας που επιτρέπουν το μοίρασμα των αγαθών σε περισσότερους ανθρώπους, προστατεύοντάς τα ταυτόχρονα από την μονομερή ατομική εκμετάλλευση. Στην σύγχρονη νομική γλώσσα είναι κυρίως γνωστοί με τις άδειες των "Κοινών δημιουργημάτων" (Creative Commons) ή της "Γενικής Άδειας Δημόσιας Χρήσης" (General Public License). Με απλά λόγια, το αρχείο της ΕΡΤ θα μπορούσε να διατεθεί με τη μορφή μιας μη αποκλειστικής άδειας που θα επέτρεπε στον καθένα να κατεβάσει, να αποθηκεύσει, να αναδιανείμει, να χρησιμοποιήσει το αρχείο για παράγωγες εργασίες ή ακόμα και να το εκμεταλλευθεί εμπορικά με δύο βασικές προϋποθέσεις: 1) ότι μνημονεύει την προέλευση του αρχικού υλικού και τον δημιουργό του 2) ότι το παράγωγο προϊόν διατίθεται ελεύθερα σε όλους με τους ίδιους ακριβώς όρους χρήσης και ιδιοκτησίας που διέπουν το αρχικό. Με τον τρόπο αυτό, ο πολιτιστικός πλούτος που αντιπροσωπεύει το αρχείο όχι μόνο διασφαλίζεται σαν δημόσιο αγαθό αλλά και δημιουργεί την προϋπόθεση για την αύξηση του γιατί τα παράγωγα έργα θα διατίθενται υποχρεωτικά ξανά "ελεύθερα", στη δημόσια σφαίρα, με το ίδιο ιδιοκτησιακό καθεστώς. Η λύση αυτή τελικά αυξάνει το δημόσιο κοινό πλούτο.

Γιατί είναι κακή επιλογή η χρήση κλειστών, ιδιόκτητων προτύπων για την ψηφιοποίηση του αρχείου ή γενικά της δημόσιας πληροφορίας;

Τα ψηφιακά αρχεία κωδικοποιούν τα περιεχόμενά τους σε διάφορους τύπους αρχειοθέτησης - πρότυπα, οι οποίοι είναι αναγνωρίσιμοι με μια επέκταση που συνοδεύει συνήθως το όνομα του αρχείου (ενδεικτικά: .txt,.doc, .pdf, .mp3, .zip, κοκ). Κάποιοι τύποι αρχειοθέτησης εξαιτίας της ποιότητας, της γενικευμένης χρήσης ή της διαφήμισης γίνονται πρότυπα, τα οποία είτε υιοθετούνται από οργανισμούς προτύπων είτε γίνονται de facto πρότυπα. Όμως ο έλεγχος των πληροφοριών που περιέχει ένα ψηφιακό αρχείο ανήκει στον ιδιοκτήτη του τύπου αρχειοθέτησης. Κοντολογίς η ανθρώπινα ακατανόητη σε 0 και 1 ψηφιακή μορφή αποθήκευσης της πληροφορίας χρειάζεται πάντα έναν μεταφραστή, και η διοίκηση της ΕΡΤ διάλεξε μεταφραστή που είναι ιδιόκτητος (ανήκει σε ιδιωτική εταιρεία) και ο τρόπος λειτουργίας του "μυστικός" ("κλειστό πρότυπο") για το οποίο δεν υπάρχει υπεύθυνη, καθολική γνώση εκτός των τειχών της κατασκευάστριας εταιρίας. Η επιλογή αυτή είναι ριψοκίνδυνη επειδή σε όλες ανεξαιρέτως τις περιπτώσεις, η μελλοντική πρόσβαση και χρήση των δεδομένων που περιέχονται σε ένα τέτοιο αρχείο δεν είναι εξασφαλισμένες. Ο ιδιοκτήτης του προτύπου φροντίζει ώστε το δικό του πρότυπο να είναι ασύμβατο, χωρίς τεκμηρίωση και να συνοδεύεται από νομικούς περιορισμούς σχετικά με την αναπαραγωγή του, ώστε να προκαλεί εξάρτηση στους ανυποψίαστους χρήστες και να διευκολύνει τη δημιουργία μονοπωλίου. Αυτό μεταφράζεται σε ροή εσόδων και πολιτική δύναμη. Οι χρήστες που αποθηκεύουν τα δεδομένα τους σε αρχεία ιδιοκτησιακών προτύπων υπόκεινται σε εξακολουθητική φορολόγηση από τον ιδιοκτήτη, ο οποίος πληρώνεται στο διηνεκές για να προκαλεί και να επιλύει κυκλικά το ίδιο πρόβλημα. Οι χρήστες που δεν πληρώνουν το φόρο, διακινδυνεύουν την απώλεια των δεδομένων τους.

Πως μπορεί να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση στο αρχείο και γενικά τη δημόσια πληροφορία;

Τα ανοικτά πρότυπα που διευθύνονται από διεθνείς οργανισμούς προτυποποίησης ή μη-κερδοσκοπικούς οργανισμούς μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο. Καταλυτικός παράγοντας για την απρόσκοπτη πρόσβαση είναι η συμμετοχή της δημόσιας τηλεόρασης σε πρωτοβουλίες ανάπτυξης και υποστήριξης ανοικτών προτύπων. Για την περίπτωση του οπτικοακουστικού αρχείου ενδεικτικά αναφέρουμε το πρόγραμμα Dirac του BBC και το πρότυπο ogg του ιδρύματος xiph.org. Τα ανοικτά πρότυπα έχουν τρία βασικά χαρακτηριστικά που εγγυώνται την μακροπρόθεσμη προσβασιμότητα: συμβατότητα, τεκμηρίωση και υλοποίηση αναφοράς ελεύθερου λογισμικού. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον και η δυνατότητα του κάθε πολίτη να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία, ανεξάρτητα από τις ορέξεις κάποιας εταιρείας. Η επιλογή της ΕΡΤ αποκλείει ή δυσχεραίνει την πρόσβαση στο αρχείο για όσους δεν χρησιμοποιούν ιδιόκτητα λειτουργικά συστήματα και είναι ουσιαστικά και πολιτικά άστοχη.

Συμφωνώ με τις απόψεις του ιστοτόπου σας. Τι μπορώ να κάνω; Θα έχει αποτέλεσμα η ενέργειά μου;

Αν συμφωνείτε με τις απόψεις που διατυπώνουμε το σημαντικότερο που μπορείτε να κάνετε είναι να τις συζητήσετε και να τις διαδόσετε με κάθε ευκαιρία και τρόπο που διαθέτετε. Μην το υποτιμάτε καθόλου... Η συμβολή σας είναι σημαντική και τα αποτελέσματα θα έρθουν αργά ή γρήγορα ανάλογα με το πόσοι πολίτες θα αφυπνισθούν προκειμένου να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Αν επιθυμείτε να προτείνετε κάποια μορφή συλλογικής δράσης και να συμβάλετε ενεργά στην υλοποίησή της, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.